Evet, orijinal baskısından değil, elime bir şekilde geçen berbat bir latinize edisyondan çalışıyorum; o yüzden bu kayıt vav harfini değil v harfini havi... Kendi kendimi yeteri kadar tazip ettiysem başlayalım:
vicdan: Muhteşem bir şekilde mana-yı asliyesi "wcd" kökünden "bulma"! Modern anlamıyla iştikakının ilgisizliğini bir yana bırakırsak bile hâlâ müthiş ilgi çekici bir bilgi olarak bizi bekliyor ki bildiğimiz modern anlamı sonradan gelişmiş! Kamus'a düşülen notta bu anlamın "Kalple hissetme, duygu" anlamından alındığı ve "Fr. Consience yerine kabul olun[duğu]" yazıyor!! Yani ki "Batı dillerinde gönül bile diyemezsiniz!" diyen Türklerin daha geçen yüzyıla kadar vicdanları yokmuş!!!
vazıhaml: Bu aslında o kadar komik değil çünkü hamil kelimesinin yan anlamlarından biri zaten "gebelik" imiş. Fakat bunu bilmeden bakıldığı zaman lügat anlamı "doğurmak" olan vazıhaml terkibinin literal olarak "yük koymak" diye çevirilebilir olması yeterince komik sanıyorum.
vira: Güncel sözlüklerin ne kadar acınası bir kısmının Kamus'tan intihal olduğunun üzücü bir örneği:
vizite: İtalyancadan geldiğini bilmiyordum. Bundan hoş bir detay olarak: Kelimenin "ziyaret" anlamı verildikten sonra parantez içinde [iade-i vizite dememeli] denmiş, which is fucking hilarious.
vetire: Birinci anlamı "yol, dar yol" verilmiş. Tabii ki "üslup, tarz" anlamında da kullanılmış, zira bu pek sık görülen bir teşmil. Bir adım daha ilerleyip "süreç" anlamı da almış bu güzel kelimemizin anatomideki anlamınıysa şaşırarak öğreniyoruz: "Burun deliklerini ayıran zar"!
vicah: Yüzleşme, yüz yüze gelme demekmiş. Vicahen kelimesi Sözlük'te de bulunuyor ki gıyaben lafının mukabili. Vecih'ten geldiği çok açık ama vezin bana yabancı gelmişti. Sonra şu örneği de gördüm:
vifak: "Hemfikir olma; barış, sulh müsalemet." iyi bakalım... sonra şunu gördüm:
vilâ: "(velî'den mastar-ı sani-i mufaale) Yakınlık, ahbaplık, dostluk müvalat" İşte bu noktada yeni bir vezin öğrenmiş olmakla memnun oldum. Arap gramerini tamamen el yordamıyla öğrendiğim için böyle anlar keyifli geliyor bana. İşte bir şekilde öğrenmiş olduk ki "fi'al" vezni mevcutmuş ve anlamlarından biri "mufaale" ile aynıymış. Bunun muhteşem bir örneği için ikamet, istikamet, kaim, kavim, kayyum, kıyamet, kamet, takvim gibi kelimelerde örneğini görebileceğimiz kwm kökünden gelen "kıvam" ve "mukavemet" ikilisinin enfes ilişkisine bir bakış atmak lazım.
vizr: "1. Yük, ağırlık, bâr. 2. Suç, günah." Teşmillere bayılıyorum yav.
viya: "Dümeni ortaya alarak gemiyi bulunduğu istikamette yürütme, doğru seyir." Çünkü İtalyanca "via"dan geliyor... Tanrım benim kadar sudan nefret eden biri denizcilikten niçin bu raddede keyif alır acaba! Keşke sosyal kontrat müsaade etse de Venedik'te gondolcuya "Avara senyor, alarga!" diye bağırıp bir şey anlayıp anlamadığını test edebilsem.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder